COVID-19, czyli koronawirus, to niestety jedno z najbardziej medialnych haseł roku 2020. Wraz z pandemią pojawiła się nowa rzeczywistość, dla której powstały odpowiednie określenia. Analizowane przykłady pojawiły się w radiu, telewizji i prasie, w Internecie, w slangu młodzieżowym, w codziennych rozmowach Polaków. Z pewnością słyszał je każdy z nas. Przejdźmy zatem do ich omówienia.

● W zebranym materiale najczęściej powtarzał się przymiotnik utworzony od nazwy wirusa – covidowy (niemal 26%). Oczywiście odnosi się on do wszystkiego, co ma związek z koronawirusem – jego objawami czy specyfiką pracy medyków. Oto kilka przykładów użycia zaczerpniętych z artykułów internetowych: covidowy język, covidowe palce, covidowe dodatki, oddział covidowy.

● Na drugim miejscu zestawienia znalazła się zgrabnie utworzona kontaminacja – plandemia (aż 19,44%). Wyraża ona sceptyczne postawy obywateli odnośnie do pandemii koronawirusa. Wielu Polaków jest przekonanych, że jest to działanie zaplanowane przez światowych hegemonów, aby osłabić gospodarkę wielu państw, zastraszyć czy zdziesiątkować ludzkość – a jest to element wielkiego planu. Niektórzy nawet podają w wątpliwość istnienie wirusa COVID-19.

● Godziny dla seniorów (ponad 10%) nieodłącznie będą kojarzyć się ze sklepami, które od godziny 10.00 do 12.00 obsługiwały jedynie osoby powyżej 60. roku życia. Rząd wprowadził tego typu ograniczenia, aby najstarsi obywatele, będący w grupie największego ryzyka poważnego zachorowania na COVID-19, mogli odizolować się od dużych skupisk ludzi. Co ciekawe, na uwagę zasługuje rzeczownik senior. Wyparł on skutecznie określenia takie jak starsi ludzie, emeryci czy ludzie w podeszłym wieku. Słowo to ma rodowód łaciński, dosłownie znaczy ‘starszy’, a jednak ta obcość paradoksalnie sprawia wrażenie neutralności znaczeniowej (w ostatnich latach unika się słownictwa mogącego w jakikolwiek kogoś naznaczać, etykietować).

● Uczniowie, początkowo zdezorientowani nagłym przejściem na zdalne nauczanie w marcu 2020 r., uznali, że mają koronaferie (niemal 6,5%). Ten zrost wyraża chaos w organizacji nauki na odległość w warunkach domowych. Nie każdy uczeń dysponował sprzętem komputerowym, a nauczyciele dopiero wdrażali się w użytkowanie platform komunikacyjno-edukacyjnych. Najmniej wytrwali w przezwyciężaniu problemów technicznych stwierdzili, że to ferie na czas pandemii.

● Kolejnym neologizmem jest wyszczepić (nieco ponad 5%). Użycie przedrostka wy- jest innowacją, dlatego też tej formy nie znajdziemy w słownikach. Do niedawna wyrazy pochodne od czasownika szczepić brzmiały: wszczepić, zaszczepić, przeszczepić. Jednak nowa rzeczywistość wykreowała potrzebę nazwania rezultatu, celu, wyniku osiągniętego poprzez zaszczepienie całej grupy docelowej. Przedrostek wy- pełni podobną funkcję jak w czasownikach wypalić, wybudować, wyrosnąć.

Koronatime (prawie 4,5%) to hybryda językowa, której definicja mogłaby brzmieć ‘czas pandemii koronawirusa’. Słowo to w wersji anglojęzycznej – coronatime – pojawiło się również w piosenkach.

Ciekawym przykładem jest koronaświrus (ponad 4%) – to doskonały przykład na zabawę słowem. Jedna litera dodana do wyrazu koronawirus zmieniła kontekst i znaczenie. Mianem koronaświrusów zaczęto nazywać w sposób pogardliwy osoby popadające w panikę w związku z pandemią i zachowujące środki ostrożności w sposób przesadny. Koronaświrus może też być karykaturalną, prześmiewczą, alternatywną nazwą koronawirusa, co symbolizować może zachwianie dotychczasowego ładu na całym świecie.

● Covidianie/kovidianie (nieco ponad 3%) to pogardliwe określenie osób przestrzegających obowiązku noszenia maseczki w przestrzeni publicznej, obawiających się o swoje zdrowie. Neologizm ten został utworzony przez sceptyków.

Koronakryzys (powyżej 3%) – pandemia znacząco osłabiła gospodarkę światową. Zamknięcie wielu obiektów turystycznych czy restauracyjnych przyczyniło się do poważnych strat finansowych, obniżenia jakości życia przedsiębiorców i ich pracowników oraz wzrostu poziomu bezrobocia. Wiele osób przechodzi także kryzys psychiczny.

● Namordnik (ponad 2%) – szydercze określenie na maseczkę lub półprzyłbicę. Prawdopodobnie jest to zapożyczenie z rosyjskiego – namordnik oznacza ‘kaganiec’. Powstało od mało eleganckiego wyrażenia przyimkowego na mordę. Skojarzenie z kagańcem sugeruje zniewolenie społeczeństwa.

● Koronaparty (ponad 2%) to kolejna hybryda językowa, określa imprezowanie w warunkach domowych, gdy kluby i inne lokale o charakterze rozrywkowym zostały zamknięte na skutek wprowadzonych przez rząd obostrzeń. Imprezy tego typu odbywają się online, z wykorzystaniem kamerek w komputerach, tabletach czy smartfonach.

● Covidek/cowidek (ok. 2%) – zdrobnienie nazwy śmiercionośnego wirusa poprzez dodanie przyrostka -ek ma charakter żartobliwy. Może też wyrażać pobłażliwy stosunek osoby mówiącej do wirusa COVID-19. Imieniem Covidek nazwany został bohater komiksów popularnych na różnych portalach internetowych.

● Covidiota/cowidiota (ok. 2%) – ta kontaminacja językowa krytykuje postawę lekceważącą wobec pandemii koronawirusa. Covidiotami nazywane są osoby nie tylko bagatelizujące zalecenia medyczne, ale też podważające istnienie COVID-19.

● Antymaseczkowiec (ponad 1,6%) – neologizm ten nazywa osoby wyrażające swoją dezaprobatę wobec obowiązku noszenia maseczek ochronnych w przestrzeni publicznej.

● Koronasceptyk (ponad 1,6%) – określenie osoby podającej w wątpliwość istnienie wirusa COVID-19, niechętnej do przestrzegania środków ostrożności. Zauważmy, że zostało utworzone w podobny sposób jak koronaferie czy koronaparty.